Yeni Yönetmelikte Teminata Dair Değerlendirmeler
Bilindiği üzere; 01.12.2021 tarihinde Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme hizmeti Sağlayıcıları Hakkında Yönetmelik güncellenerek yayımlanmış idi. Yayınlanan yönetmelik ile yapılan düzenlemelere dair önceki yazımı buradan inceleyebilirsiniz.
Yönetmelikte yapılan yeni düzenlemeler arasında teminata ilişkin hususlar da yer almaktadır. Bu yazımda, işte bu teminatlara ilişkin yönetmelik kapsamında hangi düzenlemelerin getirildiğine bakıp bir bankanın aracılığında "kira sertifikası" finansal enstrümana nasıl başvurulduğuna dair gerçek bir uygulama hakkında kısa bir bilgi verilecektir.
Öte yandan, Yönetmelikteki "teminata" ilişkin yükümlülülerin ve ilgili maddelerin neler olduğuna bakmadan evvel, en son söylemek yerine şimdiden paylaşmak istediğim bir hususu şimdiden aktarayım, şöyle ki;
Uygulamanın Nasıl Olacağına Dair Değerlendirmeler
1.Lisans sahibi firmalar için;
Teminat ile ilgili yükümlülüklere, hali hazırda faaliyet izni almış kuruluşların en fazla 1 yıl içerisinde uyumlu hale gelmeleri gerektiği Yönetmelikte açıkça belirtilmiştir (geçici madde 17-18).
2.Lisansa yeni başvuracaklar için;
Faaliyet izni başvurusunu yeni yapacakların ise yayımlanan bu yönetmeliğe ve ilgili mevzuatlara göre tüm süreçlerini zaten işletmeleri gerektiği açık ve nettir.
3.Lisansa zaten başvurmuş ve onay bekleyenler için;
Diğer taraftan, bu yönetmeliğin yayımından önce başvuruda bulunmuş kuruluşların ise ilgili diğer yönetmelik maddeleri ile birlikte teminata ilişkin yükümlülüklere de uymaları gerekmektedir. Bu minvalde henüz nihai onay alınmamış olduğundan, faaliyet izni kararından evvel, başvurularına ek bilgi ve belgeleri de sunmaları ve yükümlülüklerini tamamlamaları beklenmelidir.
4.Lisansa sahip ve fakat faaliyet genişlemesi başvurusunda bulunanlar için;
Bu kategoriye giren firmaların ise, Banka tarafından nihai karar verilinceye kadar, muhakkak teminata (ve diğer yönetmelik yükümlülüklerine ilişkin) hükümleri de -en fazla 1 yıl içerisinde- karşılaması gerektiği değerlendirilmektedir.
Faaliyet İzni Başvurusunda Teminat Yükümlülüğü
Öncelikle, yönetmeliğin 11.maddesi faaliyet izni başvurusuna ilişkin izlenecek süreci düzenlemektedir. Buna göre; ön onay, istihbari inceleme ve nihai onay aşamaları bulunmaktadır. Bu konuda dilerseniz önceki yazıma bir göz atabilirsiniz.
TCMB'ye faaliyet izni için yapılacak yeni başvurularda, nihai onay aşamasında sunulacak dilekçe ekinde, 11.maddenin b fıkrası uyarınca teminat yükümlülüğünün yerine getirildiğini gösteren belgenin de iletilmesi lazımdır.
Madde 11.10 (b) : Başvuru sahibi şirketin Kanun ve bu Yönetmelik uyarınca mesleki sorumluluk sigortası ve teminat yükümlülüklerini yerine getirdiğini gösterir belge,
Yönetmelikte Teminat ile İlgili Maddeler
Temsilci
Madde 18.33: Kuruluşun yurt dışında yerleşik gerçek veya tüzel kişi temsilci sayısı, 36 ncı maddenin altıncı fıkrası uyarınca ilave teminat tutarı hesaplamasına dâhildir.
Yurtdışında yerleşik tüzel kişilerle birlikte hizmet sunulması
Madde 19.5: Bu madde kapsamında yapılacak iş birliği çerçevesinde sunulan hizmetler ile ilgili olarak yurt içinde yerleşik müşterilere karşı yurt dışında yerleşik tüzel kişi ile iş birliğine giden kuruluş sorumlu olmaya devam eder. Bu kapsamda gerçekleşen işlemler kuruluşun bu Yönetmelik kapsamındaki teminat ve özkaynak hesaplamalarına dahil edilir.
Madde 19.11: Banka, kuruluşun bu madde uyarınca yurt dışında yerleşik tüzel kişiler ile iş birliği yapması durumunda, kuruluşa ve yurt dışında yerleşik tüzel kişilere Banka nezdinde belirleyeceği esaslar çerçevesinde teminat bulundurma yükümlülüğü getirmeye yetkilidir.
Özkaynak
Madde 32.7: 36 ncı madde kapsamında teminat olarak verilen varlıklar özkaynak hesaplamasına dahil edilmez.
Asgari özkaynak yükümlülüğü ve mesleki sorumluluk sigortası
Madde 33.9:4 üncü maddenin birinci fıkrasının münhasıran (g) bendinde yer alan ödeme hizmetini sunan kuruluş, asgari bir milyon Türk Lirası tutarında mesleki sorumluluk sigortası yaptırmakla veya 36 ncı maddenin dördüncü fıkrası uyarınca bir milyon Türk Lirası değerinde teminat bulundurmakla yükümlüdür. Bu fıkra uyarınca yaptırılması gereken mesleki sorumluluk sigortası ve bulundurulması gereken teminat tutarı, ilk yüz bin müşterinin ardından her yüz bin yeni müşteri için beşyüzbin Türk Lirası tutarında arttırılır.
Koruma hesaplarının bloke edilmesi ve teminatlar
Madde 36.2: Kuruluş Banka nezdinde bu madde uyarınca teminat bulundurmak zorundadır. 4 üncü maddenin birinci fıkrasının münhasıran (g) bendinde belirtilen ödeme hizmetini gerçekleştiren ödeme kuruluşları hariç olmak üzere kuruluşun Banka nezdinde bu madde uyarınca bulundurması gereken asgari teminat miktarı, münhasıran 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (e) bendinde belirtilen ödeme hizmetini gerçekleştiren ödeme kuruluşları için iki milyon Türk Lirası, diğer ödeme kuruluşları için üç milyon Türk Lirası ve elektronik para kuruluşları için beş milyon Türk Lirasıdır.
Madde 36.3: 4 üncü maddenin birinci fıkrasının münhasıran (g) bendinde belirtilen ödeme hizmetini gerçekleştiren ödeme kuruluşları hariç olmak üzere kuruluşların, Banka nezdinde tutması gereken baz teminat miktarı, aşağıda yer alan bentler uyarınca belirlenen teminat tutarı ile altıncı fıkra kapsamında tutmaları gereken teminat tutarının toplamından oluşur:
a) Müşteri sayısının elli binden az olması halinde ikinci fıkra uyarınca tutmaları gereken asgari teminat miktarı.
b) Müşteri sayısının elli bin ile beşyüz bin arasında olması halinde ikinci fıkra uyarınca tutmaları gereken asgari teminat miktarının iki katı.
c) Müşteri sayısının beşyüz bin ile beş milyon arasında olması halinde ikinci fıkra uyarınca tutmaları gereken asgari teminat miktarının üç katı.
ç) Müşteri sayısının beş milyondan fazla olması halinde ikinci fıkra uyarınca tutmaları gereken asgari teminat miktarının dört katı.
Madde 36.4: 4 üncü maddenin birinci fıkrasının münhasıran (g) bendinde belirtilen ödeme hizmetini gerçekleştiren ödeme kuruluşlarının, Banka nezdinde 33 üncü maddenin dokuzuncu fıkrası uyarınca belirlenen tutar ile bu maddenin altıncı fıkrası kapsamında tutmaları gereken tutarın toplamı kadar baz teminat bulundurmaları zorunludur.
Madde 36.5: 4 üncü maddenin birinci fıkrasının sadece (e) ve (g) bentlerinde belirtilen ödeme hizmetlerini gerçekleştiren ödeme kuruluşlarının tutmaları gereken baz teminat miktarı, anılan faaliyetler nedeniyle bu maddenin üçüncü, dördüncü ve altıncı fıkraları kapsamında tutmaları gereken teminat miktarlarının toplamından oluşur.
Madde 36.6: Kuruluşun, faaliyetlerini gerçekleştirirken kullanacağı her bin temsilci için beşyüzbin Türk Lirası tutarında ilave teminat bulundurması zorunludur.
Madde 36.7: Banka, kuruluşun bu madde uyarınca Banka nezdinde tutması gereken toplam teminat miktarını belirlerken aşağıdaki kriterleri dikkate alır: (ilgili maddeler için bknz. yönetmelik)
Madde 36.8:Banka, her yıl Ocak ayı içerisinde, kuruluşun ilgili takvim yılında bu madde uyarınca Banka nezdinde tutması gereken toplam teminat miktarını, bir önceki takvim yılı için yedinci fıkra kapsamında belirtilen kriterleri dikkate alarak, üçüncü, dördüncü veya beşinci fıkralar uyarınca hesaplanan baz teminat miktarı üzerinden aşağıdaki şekilde belirler. Bu madde uyarınca belirlenecek teminat miktarı bir takvim yılı için geçerlidir. Kuruluşun Banka nezdinde tutması gereken teminat miktarı: (ilgili maddeler için bknz. yönetmelik)
Madde 36.10: Kuruluş, faaliyet izninin devam ettiği süre boyunca Banka nezdindeki teminatın iadesini ancak gerekli teminat miktarını bu Yönetmelikte teminat olarak kabul edilebileceği belirtilen başka bir varlık ile yerine getirdikten sonra talep edebilir.
Madde 36.11: Kuruluşun faaliyet izninin Kanunun 17 inci maddesi uyarınca sona erdiği durumlarda, teminatlar genel hükümlere tabidir.
Madde 36.12: Kuruluşun faaliyet izninin Kanun uyarınca iptal edildiği durumda kuruluşun tasfiye olmaması halinde teminatlar; (ilgili maddeler için bknz. yönetmelik)
Madde 36.13: On ikinci fıkra uyarınca, Banka denetimi sonucunda yapılacak değerlendirmelerde tespit edilen ve teminatların serbest bırakılmasına engel teşkil edecek mahiyette denetim, şikâyet, uyuşmazlık veya yargıya intikal etmiş ihtilafın varlığı halinde, ihtilaf sonuçlanıncaya kadar Banka teminatın kısmen veya tamamen tutulmaya devam etmesine karar verebilir.
Madde 36.14: Kuruluşun faaliyet izninin geçici olarak durdurulması halinde teminatlar, Banka nezdinde tutulmaya devam edilir ve bu süre boyunca iade edilmez.
Madde 36.15: Bu madde uyarınca tutulacak teminatlar, nakit veya devlet iç borçlanma senedi veya Hazine Müsteşarlığı Varlık Kiralama Şirketi tarafından ihraç edilmiş kira sertifikası olarak tutulabilir. Teminatların devlet iç borçlanma senedi veya Hazine Müsteşarlığı Varlık Kiralama Şirketi tarafından ihraç edilmiş kira sertifikası olarak tutulması ve piyasa değerinin en az yüzde onu tutarında değer kaybetmeleri halinde, kuruluşun on iş günü içinde teminatı bu madde uyarınca tutması gereken tutara tamamlaması ve durumu Bankaya bildirmesi zorunludur.
Geçici hükümler
Geçici Madde 17: Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce faaliyet izni başvurusunda bulunanlar hakkında bu Yönetmeliğin sadece 11 inci maddesi, özkaynak ve teminat yükümlülüğüne ilişkin hükümleri ve ödeme fonlarının korunması ve elektronik para karşılığı toplanan fonların korunmasına ilişkin hükümleri uygulanır. Bu kişilerin başvuruları hakkında diğer hususlara ilişkin olarak bu Yönetmeliğin 84 üncü maddesi uyarınca yürürlükten kaldırılan Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Yönetmelik ve yürürlükten kaldırılan 27/6/2014 tarihli ve 29043 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemlerinin Yönetimine ve Denetimine İlişkin Tebliğ hükümleri uygulanır. Bu fıkraya göre faaliyet izni verilen kişiler, bu Yönetmeliğin uygulanmayan hükümleri ile bu Yönetmeliğin 31 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca Banka tarafından yapılacak düzenlemelerde yer alan hükümlere en geç bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde uyumlu duruma gelmekle yükümlüdür.
Geçici Madde 18: Beşinci fıkra kapsamında olup bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce faaliyet izni başvurusunda bulunanlar hakkında bu Yönetmeliğin sadece 11 inci maddesi, özkaynak ve teminat yükümlülüğüne ilişkin hükümleri ve ödeme fonlarının korunması ve elektronik para karşılığı toplanan fonların korunmasına ilişkin hükümleri uygulanır. Bu kişilerin başvuruları hakkında diğer hususlara ilişkin olarak bu Yönetmeliğin 84 üncü maddesi uyarınca yürürlükten kaldırılan Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı ile Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Yönetmelik ve yürürlükten kaldırılan 27/6/2014 tarihli ve 29043 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ödeme Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşlarının Bilgi Sistemlerinin Yönetimine ve Denetimine İlişkin Tebliğ hükümleri uygulanır. Bu fıkraya göre faaliyet izni verilen kişiler, bu Yönetmeliğin uygulanmayan hükümleri ile bu Yönetmeliğin 31 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca Banka tarafından yapılacak düzenlemelerde yer alan hükümlere en geç bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde uyumlu duruma gelmekle yükümlüdür. Beşinci fıkra kapsamında değerlendirilecek faaliyetlerin aynı grup altındaki başka bir tüzel kişi tarafından sunulması ve bu faaliyetlerin faaliyet izni başvurusunda bulunmuş olan kişilere devredilecek olması durumunda da bu fıkra hükümleri uygulanır.
Kira Sertifikası Ne Demektir?
(bu bölüm için kaynak: Yatırım Varlık Kiralama A.Ş.)
Dünyada daha yaygın olarak Sukuk ismiyle bilinen Kira Sertifikası, bir varlığa sahip olmayı veya ondan yararlanma hakkını gösteren faizsiz finansman kurallarına uygun menkul kıymetlerdir. Burada sözü edilen “hak”, kira sertifikaları ihracına dayanarak her türlü hakkı, “varlık” ise kira sertifikaları ihracına dayanak haklar dışındaki her türlü varlığı ifade etmektedir.
Uluslararası piyasalarda en yaygın Sukuk çeşidi olan İcara Sukuk’un Türk sermaye piyasalarına uyarlanması ile kira sertifikaları ortaya çıkmıştır. Faizsiz bono olarak da isimlendirilen ve yatırımcısına belirli periyotlarda sabit veya değişken getiri sağlayan kira sertifikalarının, ikincil piyasada alım satımı mümkündür. Kira sertifikaları Varlık Kiralama Şirketi (VKŞ) tarafından ihraç edilirler ve halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satılmak üzere ihraç edilebilirler. Halka arz edilmeksizin yapılan satışları, tahsisli satış ve nitelikli yatırımcılara satış olmak üzere iki şekilde yapılabilir.
VKŞ tarafından ihraç edilen kira sertifikaları Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) nezdinde elektronik ortamda kayden ve hak sahipleri bazında izlenir.
Türk mevzuatı, kira sertifikalarını sahipliğe, yönetim sözleşmesine, alım-satıma, ortaklığa ve eser sözleşmesine dayalı olarak sınıflandırmakta ve bunların birlikte kullanılmasına izin vermektedir.
Kira Sertifikası için Bir Katılım Bankası Örneği
Bir katılım bankası tarafından sunulan hizmet kapsamında, ödeme ve e-para kuruluşlarının yönetmeliğe uyum için nakit ya da devlet iç borçlanma senedine alternatif olarak faizsiz bir enstrüman olan hazine sukuku (kira sertifikası) alımları için aracılık edilebilmektedir.
Buna göre, aşağıdaki adımlar gerçekleştirilerek bu işlemler yapılabilmekte ve hazine ihracı olan sukuk alımları gerçekleştirilebilmektedir.
- Kıymet alımı teyitli olarak Hazine Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır, oran ve nominal değer bilgilendirmesi kuruluşa yapılıp akış başlatılıyor,
- Kuruluş tarafından bankanın paylaştığı bir form doldurulup bankaya geri gönderiliyor, bu arada belirlenen tutar kuruluşun bankadaki hesabına yatırılıyor,
- Banka tarafından form kontrol ediliyor ve uygunsa kıymetin aktarımı banka tarafından TCMB İstanbul şubesine gerçekleştiriliyor,
- Diğer taraftan ise kuruluş tarafından; doldurulup imzalanan form, kuruluşun imza sirküleri ve kuruluşun resmi makamdan aldığı faaliyet izin belgesi TCMB'nin faks numarasına iletiliyor,
- Faksın gönderildiğine dair statü bilgisi banka ile paylaşılıyor,
- TCMB İstanbul Şubesi ise ilgili kıymeti TCMB Ankara Şubesine iletiyor ve süreç tamamlanıyor.
En yalın haliyle teminata ilişkin kira sertifikası yoluyla yükümlülüğe uyum için bir katılım bankasındaki süreç yukarıdaki şekilde işlemektedir. Buradaki işleyişe dair katılım bankası ile temas etmek isteyen olursa yardımcı olabileceğimi de bu vesileyle belirteyim.
Teminata dair belirtmelerim şimdilik bu kadar, eklemeleriniz ya da düzeltme önerileriniz olursa bana her zaman e-posta adresimden ulaşabilirsiniz.
Sevgiyle ve sağlıcakla kalın...