Winter is coming!
Bankacılık endüstrisinde yıllarını üst pozisyonlarda geçirmiş ve önemli işlere imza atmış bir üstad yıllar evvel şunu demiş; "Bankacılık endüstrisindeki dijital depremin yarattığı çatlaklar sonucu dünya bankalarının yarıya yakını yok olacaktır."
Bahse konu sözün, muhtemelen 2015-16 yılları civarında BBVA'in eski CEO'su da olan Francisco González tarafından söylendiği belirtilir.
İddialı ve bir o kadar da dikkate değer bir ifade, öyle değil mi?
Bu ifade zamanında kafama çok takılmıştı! Gerçekten olabilir mi yoksa sadece günün moduna göre ortaya atılmış cesurca bir söylem mi acaba diye çok düşünmüşlüğüm vardır.
Üşenmedim, bu konuda 2016 yılı ortalarında kısa bir araştırma yapmıştım. O dönem, banka sayısı bakımından da gayet doygun olan ABD finans piyasasına bakmış, ardından ülkemizdeki duruma göz atmıştım (TBB - Türkiye Bankalar Birliği tarafından yıllardır banka, şube ve personel sayıları düzenli olarak kamuoyu ile paylaşılıyor).
ABD'de Durum - 2016
Aşağıdaki grafik, 2016 yılında baktığımda, 1985-2015 arası ABD finans piyasasındaki banka ve kredi birliklerinin sayısındaki dramatik düşüşü gözler önüne seriyor idi.
Grafiğe göre, 1985-2015 arasında yani 30 yıl içerisinde ABD’deki bankaların %50’den fazlasının birleşme, kapanma ya da satın alımlar yoluyla kaybolduğunu gösteriyor idi.
Bu da 1966'dan itibaren değişimi gösteren bir başka grafik;
2008-09 yıllarından itibaren zaten yeni bir ticari banka açma performansının önceki yıllara göre nasıl dramatik düştüğünü de çok net görebiliyoruz;
Ülkemizde Durum - 2016
Aynı dönemde, ülkemizdeki son duruma baktığımda, aşağıdaki grafiği TBB raporlarından incelemiştim;
Bu grafiğe göre; 2016 ilk çeyrek itibariyle mevduat bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarının toplam şube sayısı, Ekim-Aralık 2015 dönemine göre 8 adet, geçen yılın aynı dönemine göre 51 adet azalarak 11.185 olmuştu. Esasında grafikte öne çıkan ana unsur, son 3-4 yıl boyunca banka şube ve personel sayılarının neredeyse durağan bir seyirde olması idi.
Tabi aradan yıllar geçti, bir vesile ile aklıma geldi yine bu söz "...bankaların yarısı yok olacak...", ve acaba rakamlar nasıl gelişti son 5 yılda diye düşündüm. Aynı rakamlara tekrar baktım...
ABD'de Durum - 2021
Bu sefer, yukarıdaki grafiği aynı kaynaktan buldum. Rakamlara göre, ABD’deki ticari bankaların YARISI son 20 yılda kaybolmuş. Yani 1990’lı yılların başında 16.000 civarında olan banka sayısı 2000’e gelindiğinde 8.000 civarındaydı, şimdi ise 4.000 civarında! Her ~15 yılda bir bankaların yarısı yok oluyor zaten!
Ülkemizde Durum - 2021
Son halde, ülkemizdeki rakamlara da bakmak lazım tabi. TBB'ye teşekkürler, istatistikler yayınlanmaya devam ediyor. Ve bu sayede son 5 yıla dair güncel rakamları görebiliyoruz.
Özetle şunları söylemek mümkün görünüyor;
- Ülkemizde banka şube sayıları 2016 başına kadar artarak en yüksek seviyesine ulaşmış, ancak bundan sonra azalma trendine girmiş,
- Fintech’lerin ülkemizde bankalara, şube ve çalışan sayısı bakımından, etkisi sınırlı olmuş,-
denilebilir, diğer taraftan "banka ve fintech işbirlikleri" ise artıyor, pazarda bunu gözlemlemek gayet mümkün.
Peki Sebepler Neler Olabilir?
Elbette, bunun yani banka, şube ve çalışan sayısındaki azalışın birçok sebebi sayılabilir. Birkaç tanesini aklıma geldikçe ve dilim döndüğünce paylaşayım.
- Mobil bankacılık kullanımındaki artış, banka şubelerine olan ihtiyacı da ciddi oranda düşürüyor,
- Dijital dünyada, fiziksel banka şubesini iyileştirmek için gerekli yatırım yerine, müşteri deneyimi başarılı uygulamalar tasarlamak için yatırım yapıldığında çok daha faydalı geri dönüşler sağlanmakta,
- Banka sayıları kadar, bankalarda çalışan görevli sayısında da önemli bir düşüş söz konusu,
- 2004’de Amerika’da banka şubelerinde ortalama çalışan sayısı 13 iken, bu sayı bugün 6’ya düşmüş durumda. Citi tarafından gerçekleştirilen “Dijital Yıkım” (Digital Disruption) başlıklı bir çalışmada, şu anda bankalarda görevli olan çalışanların %30’unun 2025’e kadar yeni teknolojiler nedeniyle işlerini kaybedeceği öngörülüyor,
- Bu öngörüde FinTech yatırımlarının ve bu alanda hızla artan uygulamaların da önemli etkisi bulunuyor (ülkemizdeki etkisi nispeten sınırlı denilebilir, bkzn. yukarı).
Dünya İstatistikleri Ne diyor?
Öte taraftan, Türkiye'nin de aralarında olduğu dünya ülkelerinin toplam verisine bakıldığında, WorldBank istatistiklerine göre "dünyadaki toplam ticari banka sayısı ve şube sayısı toplamının 100bin yetişkin sayısı ile çarpılıp dünya nüfusuna bölünmesi" sonucu elde edilen rasyonun yıllar itibariyle gelişimi aşağıdaki grafikten incelenebilir;
Grafiğe göre, özellikle 2019 yılında 11.51 iken 2020 yılında rasyo 14.1 gibi bir değere ulaşmış görünüyor (ülkemizde ise son 2019 rasyosu 16.1). Buradaki artışı ayrıca araştırmak gerek sanki!
Diğer yandan, "non-bank financial intermediation" (NBFI) kategorisinin 2004-2020 arasında muazzam yükselişini de görmek lazım! Bu dönemde geleneksel finans kurumları ile NBFI'leri, toplam küresel finansal varlıklar bazında karşılaştırdığımızda, neredeyse pazarı yarı yarıya paylaştıkları görülebilir. Ayrıca NBFI varlıkların toplam finansal varlıklar içindeki payı, 2011'den beri yükselmekte ve -2018'de hafif bir düşüşün ardından- 2019'da da artmaya devam etmiş.
Raporu dilerseniz buradan PDF olarak erişebilirsiniz.
Sonuç olarak; BBVA'nin eski CEO'sunun iddiası ve öngörüsü, özellikle ABD pazarı için zaten gerçekleşmiş görünüyor. Dünya geneli içinse alarm çanları çalıyor demek yanlış olmaz sanki ;)
Sevgiyle ve sağlıcakla kalın.
